در حج ظاهری، ارکان، واجبات و سنت‌ها در قالب‌هایی خشک انجام می‌گیرد، ولی در حج مقصدی، چشم اشک می‌ریزد، دل فروتن می‌گردد، با کرنش دعا می‌شود، از خدا دانش سودمند وعمل مقبول خواسته می‌شود، از او تقوایی درخواست می‌گردد که دل را از ژرفنای وجود بلرزاند، به هنگام سختی‌ها به سوی خوبی‌ها سوق دهد و در زمانی که پلشتی‌ها و زشتی‌ها رواج می‌یابد، بازدارنده باشد.  

آیا امروزه در میان حجاج کسی هست که از بین این همه انسان با نژادها و رنگ‌های گوناگون، در قبال تمام جهان إحساس مسؤولیت کند؟! به خاطر چنین اهداف بنیادینی است که واژه‌ی «الناس» در سوره‌ی حج 15بار به کار رفته است، با این‌که طبق قول راجح، سوره‌ای مدنی است. چون حج رسالتی جهانی دارد.

در پایان سوره‌ی حج، خدا فرموده است: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ارْكَعُوا وَاسْجُدُوا وَاعْبُدُوا رَبَّكُمْ وَافْعَلُوا الْخَيْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ. وَجَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ هُوَ اجْتَبَاكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمِينَ مِنْ قَبْلُ وَفِی هذا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهِيدًا عَلَيْكُمْ وَتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلَاكُمْ  فَنِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِيرُ» (حج/77-78). (هان، ای آنان که ایمان آورده‌اند، رکوع و سجده کنید، خدای‌تان را بپرستید و نیکی کنید، شاید رستگار گردید. در راه خدا به شایستگی جهاد کنید. او شما را برگزید و در دین بر شما هیچ تنگنایی نگذاشت، آیین پدرتان ابراهیم است، او شما را از قبل مسلمان نامید و در این باره، تا پیامبر بر شما  گواه باشد و شما بر مردم گواهانی باشید. پس نماز را برپای دارید، زکات را بیاورید و به خدا چنگ زنید، او مولای شماست، چه نیکو مولا و چه نیکو یاریگری است!».

اگر حج، ما را به والاترین درجات عبادت خالص برای خدا و مدیریت و شهادت بر بندگان خدا طبق منهج ربانی نرساند، به یقین حجی را انجام داده‌ایم که با مقصد مذکور در کتاب ارجمند خدا و شیوه‌ی رسول بزرگوارش ـ صلی الله علیه و سلم ـ سازگار نیست.

من صمیمانه امیدوارم و با تمام توان خواهان تغییر برنامه‌های حج در سطح فردی، سازمانی و حکومتی هستم، با این آرزو که اهداف و مقاصد حج را طبق فرمان خداوند متعال به انجام برسانیم، نه آن گونه که برخی از بندگان خدا هوس می‌کنند.